USG piersi i senologia

Co warto wiedzieć o USG piersi?

Jest to jedno z najważniejszych badań obrazowych w senologii (nauce o gruczole piersiowym). Ultrasonografia w piersi jest inaczej znana jako sonomammografia. Polega ona na dynamicznej rejestracji różnicy w echogeniczności gruczołu piersiowego i dołu pachowego, które odbijają wiązki fal ultradźwiękowych przetwarzanych na obraz USG (przetwarzanie na obraz swego rodzaju „przenikalności” tkanek przez fale ultradźwiękowe). Dzięki temu badaniu możliwe jest zobrazowanie skóry, tkanki gruczołowej, tkanki tłuszczowej, przewodów mlekowych oraz zmian litych i płynowych. Badanie USG jest pozbawione działań niepożądanych związanych z badaniem mammograficznym, np. ucisku piersi czy ekspozycji na promieniowanie rentgenowskie. W dużym stopniu zależy ono od badającego, co jest wadą i zaletą, gdyż z jednej strony daje więcej możliwości diagnostycznych, pozwala na obrazowanie dowolną ilość razy u tej samej pacjentki, ale jest subiektywne, bardzo zależne od doświadczenia osoby, która je wykonuje.

Zaletami badania USG są:

• możliwość badania kobiet w ciąży i okresie laktacji, u dojrzewających dziewcząt, a także u mężczyzn,
• możliwość badania pod różnym kątem (poprzez zmianę pozycji badanej piersi), określając cechy różnicujące zmian morfologicznych, używając różnej siły nacisku głowicy,
• wykorzystanie cech jakościowych badania (np. badanie unaczynienia zmian morfologicznych, elastografia – badanie ich odkształcalności),
• obrazowanie zmian, które są niepokojące w każdym wcześniejszym badaniu, również powierzchownych.

Jednak wartość badania USG nie ogranicza się do rozróżniania istniejących zmian ogniskowych, nierzadko wyczuwalnych już przez same pacjentki, ale pozwala na ocenę struktury piersi, w tym zmian, których nie można zdefiniować jako „ogniskowe”. Ich pomiar jest trudny, gdyż niemal niepostrzeżenie przechodzą w tkankę gruczołu. Dzięki ocenie struktury piersi można również określić, czy pacjentka zalicza się do grupy zwiększonego ryzyka raka piersi – jeśli ma tzw. „gęste piersi”, czyli gruczołowe, ze skąpą obecnością tkanki tłuszczowej. Badanie USG może być też pomocne we wskazaniu, kiedy należy zacząć regularne uczęszczać na badania mammograficzne. Nie zawsze bowiem należy czekać z tym ostatnim badaniem do ukończenia 45 lat, a wiadomo z wielu badań naukowych, że osoby zgłaszające się już na jedno badanie profilaktyczne, chętniej zgłaszają się na inne – dotyczy to również kwestii badań USG i mammografii.

Dla kogo jest USG piersi?

Choć może zabrzmieć to banalnie, badanie USG piersi jest dla każdego – kobiet, mężczyzn, w tym nastolatków, a nawet dla dzieci. Oczywiście, w tym ostatnim przypadku najrzadziej dochodzi do zaistnienia wskazań do tego badania. Badanie USG jest całkowicie bezpieczne, zatem z całą odpowiedzialnością można przyjąć, że wskazania do USG piersi są prawie nieograniczone. W mojej opinii, jedynym ograniczeniem jest zachowawczość myślenia o profilaktyce. Jest ona kosztowna, a system nie wspiera potencjalnie zdrowych osób, zakładając, że choroby występują od pewnego wieku. Choć statystyczny przypadek raka piersi nie bywa aż tak częstym udziałem kobiet „45 minus” co „45 plus”, należy podkreślić fakt, że rak piersi wykryty w mammografii ma swój początek kilka lat wcześniej. Nie można „planować długiego życia”, jak zachęca ogólnopolski program, wykonując swoje pierwsze badanie piersi (mammografię) w wieku 45 lat. Autorzy na stronie www.planujedlugiezycie.pl twierdzą i zadają pytanie: ”Rak piersi wykryty na wczesnym etapie daje szansę na całkowite wyleczenie. Dlaczego więc blisko 80 procent przypadków wykrywanych jest tak późno?” Biorąc pod uwagę powyższe kwestie, o których pisałem, odpowiedź wydaje się oczywista. W mojej opinii, stanowczo należy się sprzeciwić promowaniu samobadania piersi, gdyż nie można obarczać kobiet samorozpoznawaniem raka. Od tego jest system ochrony zdrowia. System profilaktyczny, który zaleca obserwację „wciągnięcie skóry piersi” nie daje realnej profilaktyki. Wskazówką powinno być: „idź i zrób USG piersi!”. Szczególnie zaleca się USG piersi kobietom poniżej 40. (45.) roku życia – w tej grupie tkanka gruczołowa zwykle dominuje w strukturze piersi, co utrudnia jej ocenę w mammografii. Ponadto, często USG piersi stanowi uzupełnienie wykonywanej mammografii. Badanie USG piersi stanowi podstawowe badanie piersi dla osób z obciążeniem genetycznym raka piersi. Należy jednak podkreślić, że najważniejszym wskazaniem do badania USG piersi jest każda nieprawidłowość w piersi występująca u osoby poniżej 40. roku życia.

Jak się przygotować do badania USG piersi?

USG piersi nie wymaga specjalnego przygotowania, jednak idealny moment na jego przeprowadzenie to pierwsza połowa cyklu miesiączkowego (między 5. a 10. dniem), gdy gruczoły piersiowe nie są poddane dużemu działaniu hormonów płciowych, jak to ma miejsce w drugiej połowie cyklu. Należy jednak zaznaczyć, że najczęściej niemożliwe jest trafienie na „idealny” termin – i w praktyce wykonujemy to badanie niezależnie od fazy cyklu miesiączkowego, nawet w trakcie samej miesiączki. Nie ma to większego znaczenia.

Dlaczego warto wykonywać USG piersi?

Regularne badanie USG pozwala na wczesne wykrycie zmian przed- i nowotworowych, co znacząco zwiększa skuteczność leczenia i przyczynia się do jego tzw. deeskalacji, czyli zmniejszenia radykalności. Rak piersi jest najczęściej diagnozowanym nowotworem u kobiet, dlatego profilaktyka ma kluczowe znaczenie dla zdrowia. Zaleca się, aby kobiety bez objawów kontrolowały piersi za pomocą USG raz w roku. Wydaje się też, że USG piersi nie ma dolnej granicy wieku.

Badanie naukowe prowadzone w gabinecie.

Wiele ostatnich badań i doniesień wskazuje na stałe, niekorzystne zmiany w epidemiologii raka piersi, jak to, że wzrost wskaźników zachorowalności jest nieco bardziej stromy u kobiet poniżej 50. roku życia (wzrost o 1,4% z roku na rok na przestrzeni dekady 2012-2021), w szczególności zaś u kobiet poniżej 40. roku życia (ok. 1% w każdym roku w badanym okresie). Uważa się, że jest to spowodowane czynnikami ryzyka, takimi jak zwiększona masa ciała, brak dzieci lub posiadanie pierwszego dziecka po 30. roku życia. Chociaż są to dane amerykańskie, należy oczekiwać tych samych trendów w Polsce, gdyż przyjmujemy zachodni (anglosaski) styl życia. Jednocześnie zauważyłem na powtarzających się przypadkach, że objętość piersi kobiet, młodszych i często nieródek, zgłaszających się na badanie USG, jest porównywalne z objętoścą piersi, którą cechowały się ich odpowiedniczki z przeszłości. Były to jednak kobiety badane w w starszym wieku (nie było USG), często po większej liczbie porodów, których objętości piersi były mierzone mammograficzne lub patologicznie (po wycięciu piersi). The Guardian donosi, że na przestrzeni ostatnich dwóch dekad średnio rozmiar sprzedawanych biustonoszy zwiększył się w Wielkiej Brytanii z 34 B (75B) do 36 D (80D). Wspólnie z zespołem naukowczyń i naukowców stawiam hipotezę, czy przez dodatkowe oddziaływanie hormonalne tkanki tłuszczowej – obecnej w sposób znamienny w większych piersiach – na także obfitą tkankę gruczołową, może dojść do zapoczątkowania trendu zwiększenia ryzyka piersi w grupie wiekowej młodszych kobiet, zazwyczaj zgłaszających się na USG piersi. Około jedna trzecia puli estrogenów w organizmie kobiety jest produkowana w tkance tłuszczowej. Zatem, taka “lokalna otyłość” w piersiach może przyczyniać się do raka piersi w większych piersiach u młodych, jeszcze szczupłych kobiet.

Pytanie, które sobie zadaję, brzmi: „Czy jesteśmy w stanie zmiany w epidemiologii zauważyć już na poziomie badania USG piersi wykonywanego w młodszej grupie wiekowej?” Badanie ma na celu ocenę kształtu, wielkości i budowy piersi podczas rutynowego badania USG, według protokołu zawierającego standard badania Amerykańskiego Kolegium Radiologii, ale poszerzonego o dodatkowe pomiary spotykane w chirurgii plastycznej.

Szczegółowe pytania:

1. Co to znaczy współcześnie mieć duże piersi?
2. W jakim wieku struktura piersi zmienia się na rzecz piersi tłuszczowo-gruczołowych (kiedy można zalecać przejście z USG na mammografię?)
3. Czy w dużych piersiach więcej jest tkanki tłuszczowej czy gruczołowej? (proporcje
   procentowe)
4. Z czym koreluje wielkość piersi? (z jakimi parametrami, np. z otyłością mierzoną za
   pomocą BMI?)
5. Co to znaczy mieć zdrowe piersi? (Jakie rozpoznania ultrasonograficzne występują w
   grupie badanej, według skali BI-RADS)